Monety oblężnicze
Monety oblężnicze bito w czasie, w którym miasta lub twierdze w wyniku działań wojennych były oblegane przez wojska nieprzyjaciela. Bita w tym okresie „moneta w oblężeniu” miała tę samą wartość, co normalny pieniądz obiegowy. Monety te miały najczęściej formę klipy (klipa moneta nieokrągła, wieloboczna, zazwyczaj kwadratowa) wyciętej z blachy różnych metali.
Najstarsze monety tego rodzaju pochodzą z twierdzy rzymskiej – rok 1527. Jako materiału do wybicia tych monet użyto srebrnej zastawy oraz przedmioty sakralne z metali szlachetnych.
W okresie rewolucji francuskiej nie oszczędzano nawet dzwonów kościelnych, z których bito monety oblężnicze.
 

W czasie wojen i oblężeń wydawano nie tylko monety, ale również pieniądz papierowy, który posiadał ważność na określony czas. Były to tak zwane „banknoty oblężnicze”, lub banknoty zastępcze. Tę formę banknotów wydawały najczęściej zarządy miast lub osoby prywatne, aby zasilić zapotrzebowanie na brakujące oficjalne pieniądze obiegowe.
Nie zawsze towarzyszyło temu zabiegowi zezwolenie władz, lub osoby panującej. Krótko mówiąc, często było to nielegalne, ale bardzo potrzebne np. do zapłaty żołdu broniącej miasta załodze. Obieg tych banknotów miał charakter regionalny i ograniczony najczęściej okresem oblężenia. Dla przykładu jedne z pierwszych banknotów oblężniczych wydano w hiszpańskiej twierdzy Alhambra obleganej przez Maurów w 1483 roku. Niestety do naszych czasów nie zachował się żaden egzemplarz tego pieniądza.
 

Do interesujących banknotów oblężniczych, które i dziś można kupić na aukcjach numizmatycznych, należą:

1. Lyon (Francja) – 1793 rok – z oblężenia rojalistów.
2. Erfurt (Niemcy) – 1813 rok – Prusacy oblegają Francuzów, którzy wydają tzw. Banknoty blokady w nominałach 2, 3, 4, 8 i 12 groszowych a także 1, 2 i 5 talarowe.
3. Komarom (Węgry) – 1849 rok – oblegani przez Austriaków Węgrzy wydają 5, 8 i 10 krajcarowe banknoty, które w dzisiejszych czasach są często fałszowane.
4. Chartum (Sudan) – 1885 rok – Mahdi oblega Chartum, gdzie angielski generał Gordon Pascha wydaje banknoty 5, 10, 20, 100, 500, 1000, 2500 i 5000 piastrowe a także 50 funtowe z jego własnoręcznym podpisem. Generał zginął w czasie zdobywania miasta przez oblegających.
    

Monety polowe – klipy polowe
Monety polowe – klipy polowe – są to monety zastępcze i oblężnicze wycinane z blachy. Słowo klipa wywodzi się z języka szwedzkiego, gdzie „klippa” oznacza – ciąć nożycami.
Z braku środków technicznych do bicia monet, wycinano małe kwadraty z blachy i bito je często jednostronnie. W niemieckim słownictwie numizmatycznym reprezentujące tę formę monet są nazywane „Schweifurter feldklippen” (klipy polowe).
Brandenbursko-frankoński margraf Albrecht (1543 – 1557) nakazał bić takie monety podczas oblężenia miast Schweinfurt, Hof i Hohenlandsbergu w roku 1553. Z tych monet obecnie można spotkać warianty bite w złocie oraz srebrze. Do najbardziej znanych klip oblężniczych należą również klipy francuskiego generała Melac, które to z jego rozkazu bito w mieście Londau, podczas oblężenia w 1702 roku. Wykorzystano do tego celu srebrne zastawy stołowe.
W Niemczech najczęściej spotykane klipy to pieniądze oblężnicze. Od końca 17 wieku używano klipy również do innych celów. Wykorzystywano tę formę monet do bicia prób lub monet okolicznościowych, okolicznościowych także jako żetonów nagrodowych np. za wyniki w nauce i sukcesy w strzelaniu. Dolutowywano do nich uszka do zawieszania, by mogły służyć jako biżuteria, lub nalutowywano je na naczynia w formie ozdób.

Banknoty
Pierwsze europejskie banknoty były wydane w Szwecji w roku 1644 jako płyty miedziane (pieniądz płytowy). Było to jednak w okresie inflacji spowodowanej wojną 30-letnią (1618 – 1648) i ich wydawanie stało się nieopłacalne. Materiał, z których je wytwarzano (miedź) był ciężki i szybko się wyczerpał, dlatego też, Johann Palmstruch zaproponował jako środek płatniczy tak zwany „banknot zaufania” – „Kreditivsedlar". W roku 1657 z jego inicjatywy powstaje „Stockholms Banco", który w 1661 roku wydaje pierwsze banknoty z papieru. Zakończenie tego przedsięwzięcia było niestety smutne, bank popadł z przyczyny wydania zbyt dużej ilości banknotów, w kłopoty finansowe. Johann Palmstruch został postawiony przed sądem i skazany na więzienie. Banknoty z tego okresu są dziś wielką rzadkością. Następną próbę z pieniądzem papierowym podjął bank angielski. Istniały już w tym czasie kwity na długi w warsztatach złotniczych. złotniczych powodu nie opłacania przez króla angielskiego usług wykonywanych na jego zlecenie przez złotników, wiele warsztatów stało się niewypłacalnymi. Dlatego też z kręgu tych rzemieślników nawoływano o utworzenie niezależnej inwestycji kredytowej. Na wniosek Williama Pattersona założono w roku 1694 Bank Angielski. Gwarancje i prawo na wydawanie banknotów przejęło państwo. Z upływem czasu Bank Anglii stał się najważniejszym bankiem światowym. W rok po założeniu tego banku powstał również bank Szkocji, który do 1717 roku wydawał banknoty dla Szkocji. W 1685 roku w Norwegii, (która była w tym czasie prowincją Duńską) kupiec ThÝr MÝhlen wydał, za upoważnieniem rządu, nie oprocentowane kwity. Kwity te były opieczętowane pięcioma lakowymi pieczęciami. Społeczeństwo jednak nie przyjęło tej formy pieniądza i ThÝr MÝhlen zbankrutował. W Danii dopiero w roku 1713 wydano banknoty papierowe. Był to okres wojny, co spowodowało zapotrzebowanie na dodatkowe pieniądze. We Francji wydawanie pieniędzy papierowych rozpoczęto dopiero na początku 18 wieku. Nastąpiło to pod rządami Ludwika XIV w roku 1703.
Nieufność do tego rodzaju środków płatniczych spowodowała, że pozostałe państwa europejskie jeszcze do XIX wieku z niechęcią wprowadzały w obieg własne banknoty. Dodatkowym problemem pieniędzy papierowych był sam papier. Dlatego też w XVIII i XIX wieku wiele firm i osób prywatnych eksperymentowało na polu wytwarzania trwałego papieru na banknoty.

Pieniądz zastępczy
Pieniądz zastępczy zasila obieg pieniądza tylko wtedy, kiedy wydawany jest w małych ilościach. Puszcza się w obieg banknoty o dużych nominałach, powiększa się w ten sposób stopę inflacji. W okresie II wojny światowej państwo niemieckie wydawało na terenach okupowanych, monety zastępcze z cynku i żelaza. Jako taki pieniądz używane były także znaczki pocztowe. W okręgu Westfalii w roku 1924 były w obiegu monety z portretem ministra von Steina. Miały one wartość 1 biliona marek (1 000 000 000 000). Pięknie wybity portret poetki Annetty von Droste-Hülshoff zdobił monety z roku 1923.
Do monet zastępczych trzeba zaliczyć również monety z porcelany, które produkowano w państwowej fabryce porcelany w Miśni. Były one robione zarówno z białej jak i brązowej porcelany. Często zdobiono je złotym lub kolorowym wzorem. Monety te były ze względu na swe piękno bardzo lubiane. Niestety często pękały, co nie było zbyt praktyczne. Po I wojnie światowej pojawiły się w obiegu zarówno w Niemczech jak i we Francji monety zastępcze z aluminium, porcelany, papieru, płótna, tektury a nawet skóry.